AİLE ŞİRKETLERİ - KURUMLAŞMA/KURALLAŞMA - YÖNETİCİLİK KONULARINDA GÖRÜŞLER-ÖNERİLER
Konuşmacı : CAN KIRAÇ
1960’LI YILLARDAN BUYANA, ÜLKEMİZDE, AİLE ŞİRKETLERİNİN KURUMLAŞMASI KONUSU TARTIŞILMAKTADIR. ÖZELLİKLE VEHBİ KOÇ, BU KONUDA KAMUOYU ÖNÜNE ÇIKMIŞ, ÖZEL SEKTÖR ŞİRKETLERİNİN DEVAMLILIK KAZANMASI İÇİN KURUMLAŞMASI GEREĞİNİ YILLAR BOYU SAVUNMUŞTUR. ANCAK, BU KONUDA, ÜLKEMİZDE HENÜZ KALICI ÖRNEKLER GERÇEKLEŞMEMİŞTİR. BUGÜN, TÜRK EKONOMİSİNİN BELKEMİĞİNİ OLUŞTURAN SİNAİ, TİCARİ ŞİRKETLERİN VE ŞİRKETLERİN ŞİRKETİ OLAN HOLDİNGLERİN HEMEN TAMAMI AİLE ŞİRKETİ OLMA ÖZELLİKLERİNİ KORUMAKTADIR. GİRİŞİMCİ PATRONLARIN İKİNCİ KUŞAĞI İŞ BAŞINA GELDİĞİ VE SERMAYE PİYASASI YAYGINLAŞMAYA BAŞLADIĞI HALDE, SERMAYE DAĞILIMI İLE KURUMLAŞMA GERÇEKLEŞMEDİĞİ İÇİN, AİLE PATRONLUĞU DEVAM ETMEKTEDİR. BUNUN YANINDA, ŞİRKETLERDE PROFESYONELLEŞME VE YÖNETİM POLİTİKALARININ BELİRLENMESİ KONULARINDA ÖNEMLİ ADIMLAR ATILMIŞTIR.
PROFESYONEL YÖNETİCİ OLARAK TANIMLANAN, SAYISI VE ETKİNLİĞİ GİDEREK YÜKSELEN YENİ BİR KUŞAK, BUGÜN, ÖZEL SEKTÖR ŞİRKETLERİNDE ÖNEMLİ GÖREVLER VE SORUMLULUKLAR ÜSTLENMEKTEDİR. PROFESYONEL YÖNETİCİLERDEN BAZILARI, GEREKLİ DENEYİMİ KAZANDIKTAN SONRA GİRİŞİMCİLİĞE SOYUNMAKTADIRLAR. BU TEŞEBBÜSLER, TÜRK ÖZEL SEKTÖRÜNÜN GÜÇLENMESİ İÇİN OLUMLU GELİŞMELERDİR.
BEN, 1950 YILINDAN 1991 YILI SONUNA KADAR 41 YIL KOÇ ŞİRKETLER TOPLULUĞU İÇİNDE DEĞİŞİK KADEMELERDE PROFES-YONEL YÖNETİCİ OLARAK ÇALIŞTIM. BU YÖNÜMLE, KENDİMİ, YAŞAYAN PROFESYONELLERİN KIDEMLİ BİR ÖRNEĞİ SAYMAKTAYIM. ARTIK, AKTİF GÖREVDEN AYRILDIĞIM İÇİN, KAZANMIŞ BULUNDUĞUM DENEYİMLERLE, TÜRKİYE’DEKİ KURUMLAŞMANIN VE PROFES-YONEL YÖNETİCİLİĞİN HANGİ BOYUTLARA ULAŞTIĞINI İSABETLE DEĞERLENDİRDİĞİMİ VE YORUMLADIĞIMI SANIYORUM... ŞUNU AÇIKLAMALIYIM Kİ, ÜLKEMİZDE, ŞİRKETLERİN AİLELERDEN SOYUTLANARAK KURUMLAŞMALARI DAHA ZAMAN ALACAKTIR. BUNUN GERÇEKLEŞMESİ İÇİN TORUNLAR KUŞAĞININ DA DEVRİNİ TAMAMLAMASI GEREKECEKTİR . BU DURUMU, TÜRK ÖZEL SEKTÖRÜNÜN ATILIMCI KARAKTERİNİN BİR PARÇASI VE GELECEKTEKİ BAŞARILARININ ÖNEMLİ BİR KOZU SAYIYORUM. ÇÜNKÜ; BU AŞAMADA, SERMAYEDAR PATRONUN ATILGANLIĞINI VE RİSKE GİRME CESARETİNİ TÜRK EKONOMİSİNİN GELİŞMESİ VE GÜÇLENMESİ İÇİN GEREKLİ BULUYORUM. PATRONUN, ÇALIŞANLA-RIN İŞ YAPMA HEYECANLARINI VE REKABETE YÖNELME MOTİVASYONLARINI YÜKSELTTİĞİNE İNANIYORUM. VERİMİ ARTTIRICI KARARLARIN ALINMASINDA VE UYGULAMAYA KONMASINDA, PATRONUN, PROFESYONELLERDEN DAHA CESUR VE DAHA RADİKAL DAVRANDIĞINI GÖRÜYORUM.
BUNUN İÇİNDİR Kİ, SANAYİİ GELİŞMİŞ AVRUPA ÜLKELERİ İLE AMERİKA BİRLEŞEK DEVLETLERİNDE, AİLE ŞİRKETLERİ YENİDEN ÖN PLANA ÇIKARAK EKONOMİNİN İTİCİ GÜCÜ OLDUKLARINI GÖSTERMEKTEDİRLER. SON ON YIL İÇİNDE, ÜLKEMİZDE DE AİLE ŞİRKETLERİNİN EKONOMİ İÇİNDE SAĞLADIKLARI BAŞARI BUNUN EN ÇARPICI DELİLİDİR.
ANCAK, AİLE BİREYLERİ ARASINDA, İŞLERLE İLGİLİ; GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUK İLİŞKİLERİ AYRINTILI BİR ŞEKİLDE KURALA BAĞLANMADIĞI HALLERDE, AİLE ŞİRKETLERİNİN VARLIĞI TEHLİKEYE DÜŞMEKTEDİR. KISKAÇLIKLAR VE PARASAL DÜRTÜLER AİLE İÇİNDEKİ AHENGİ BOZMAKTA, KARŞILIKLI GÜVEN DUYGUSUNU YOK ETMEKTEDİR.
BUNUN İÇİN, AİLE ŞİRKETLERİNDE, YÖNETİM KURALLARI YAZILI BELGELER HALİNE GETİRİLMELİ VE BUNLARA AYNEN UYULMALIDIR.
AYRICA, AİLE ŞİRKETLERİNDE, MUHAKKAK BİR ÖZDENETİM SİSTEMİ UYGULAMAYA SOKULMALIDIR.
BU GÖRÜŞÜMÜ KUVVETLENDİRMEK İÇİN, PATRONLARIN ŞU SLOGANI BENİMSEMELERİNİ DİLİYORUM:
"KURUMLAŞMAYI BIRAK, KURALLAŞMAYA YÖNEL !"
BU VESİLE İLE, GENÇ KUŞAK PATRONLARLA PROFESYONELLERDE GÖRDÜĞÜM VE GİDEREK YAYGINLAŞAN HATALI BİR DAVRANIŞA DEĞİNMEK İSTİYORUM. YENİ KUŞAK PATRONLAR VE PROFESYONELLER, GENELLİKLE ABARTILI ŞEKİLDE LÜKS TUTKUNU OLUYORLAR. ÇALIŞMA ODALARINDAN MAKAM OTOMOBİLLERİNE KADAR, STATÜ BELİRLEMEK BAHANESİ İLE, GEREKSİZ ŞEKİLDE SERVET HARCIYORLAR. CEP TELEFONLARINI, BİLGİSAYAR DONANIMLARINI, HATTA ÖZEL UÇAKLARINI HESAPSIZ KULLANIYORLAR. HARCAMALARINDA ÖLÇÜYÜ KAÇIRIYORLAR. GENÇ KUŞAK PATRONLARLA GENÇ KUŞAK PROFESYONELLER ARASINDA GEREKSİZ BİR YARIŞIN BAŞLADIĞINI GÖRÜYORUM. BU SAVURGANLIĞIN BİRAN ÖNCE ÖNLENMESİNİ DİLİYORUM.
(CAN KIRAÇ’TAN İNCİLER !)
İŞ VE ÇALIŞMA HAYATINA ATILMADAN ÖNCE:
-KENDİNİZİ TANIYINIZ. -NEREYE YÖNELMEK İSTEDİĞİNİZİ SORGULAYINIZ.
-YETENEKLERİNİZİ İRDELEYİNİZ. -HEYECANINIZI ÖLÇÜNÜZ. -ÇEVRENİZİ İNCELEYİNİZ.-BUNLARI YAPTIKTAN SONRA -HEDEFİNİZİ BELİRLEYİP YOLA ÇIKINIZ. (YOLUNUZ AÇIK OLSUN !)
GİRİŞİMCİLİK RİSKE GİRMEKLE MÜMKÜNDÜR. CESARETİNİZ YOKSA , KAYBETMEKTEN KORKUYORSANIZ, GİRİŞİMCİ OLMA BEKLENTİNİZİ ERTELEYİNİZ. BU DURUMDA, KENDİNİZE YAŞAYAN BİR ORGANİZASYON İÇİNDE YER ARAYINIZ.
BİR AİLE ŞİRKETİNDE PROFESYONEL YÖNETİCİ OLACAKSANIZ, O İŞYERİNİN VE O AİLENİN ; İLKELERİNİ, GELENEKLERİNİ VE FELSEFESİNİ ÖĞRENMEDEN KÖKLÜ DEĞİŞİKLİKLERE YÖNELMEYİNİZ.
KENDİ AİLE ŞİRKETİNİZDE YÖNETİCİ OLACAKSANIZ, YENİLİK GÖRÜŞLERİNİZİ ÖNCE AİLE BİREYLERİNE BENİMSETİNİZ. "BENİM FİKRİM EN İYİSİDİR" SAPLANTISINA KAPILMAYINIZ.
İNSANLAR STATÜKOCU'DUR !
PATRONLARIN VE ÜST DÜZEY YÖNETİCİLERİN DÜŞÜNCE SİSTEMLERİNE DE STATÜKOCU İÇGÜDÜLER YERLEŞMİŞTİR. YENİLİĞE YÖNELMEK İSTEYEN YÖNETİCİLER, HER YENİ GÖRÜŞE KARŞI DİRENÇLE KARŞILANACAKLARINI BİLEREK YOLA ÇIKMALIDIR.
KÖKLÜ DEĞİŞİM HEDEFLERİNE ULAŞMAK İÇİN YUMUŞAK GEÇİŞLER, ZAMAN İÇİNDE HEDEFİN KAYBEDİLMESİNE SEBEP OLUR. BU YÜZDEN, KÖKLÜ DEĞİŞİM KARARLARI İNKİLAPÇI BİR İNANÇLA ELE ALINMALI VE VE İNATLA UYGULANMALIDIR.
BAŞARI, ÇALIŞANLAR ARASINDA KARŞILIKLI GÜVEN DUYGUSU İLE SAĞLANIR. GÜVEN, FİKİRLERİN SERBESTÇE TARTIŞILMASIYLA KUVVETLENİR . KARARLARIN KATILIMCI BİR ORTAMDA OLUŞMASINI SAĞLAYINIZ.
YENİ YAKLAŞIMLARDAN ETKİLENMİYOR VE BUNLARA KATILMAKTAN HEYECAN DUYMUYORSANIZ SİZİN DEVRİNİZ KAPANMIŞ DEMEKTİR. BU DURUMDA EN DOĞRU KARAR, YÖNETİMİ YENİ LİDERLERE BIRAKMAKTIR.
YENİ TİP YÖNETİCİ OLMAYA ÇALIŞINIZ!
ESKİ TİP YÖNETİCİ ;
-NEYİN, NASIL VE NE ZAMAN YAPILACAĞINI KENDİSİ BELİRLER.
-KENDİ GÖRÜŞÜNÜ ÖNE ÇIKARIR, DİKTATÖR GİBİ DAVRANIR,
-EMİR KUMANDA ZİNCİRİ İÇİNDE KALIR,
-GELEN BİLGİLERİ KENDİNE SAKLAR.
YENİ TİP YÖNETİCİ ;
-KONULARI VE SORUNLARI AÇIKLAR. BUNLARIN NASIL ÇÖZÜMLENECEĞİ KARARINI İLGİLİ KİŞİLERE BIRAKIR.
-KENDİNİ; TAKIM KAPTANI OLARAK GÖRÜR,
- İŞİ YAPACAK OLANLA DOĞRUDAN TEMASA GEÇER,
-KARARLARIN ALINMASINDA ÇEVRESİNİN KATILIMINI SAĞLAR,
-GELEN BİLGİLERİ PAYLAŞIR.
POLİTİKAYA İLGİ GÖSTERİN. PARASAL ÖZGÜRLÜĞE KAVUŞMADAN POLİTİKACILIĞA SOYUNMAYIN. POLİTİKACILIĞI KAZANÇ MESLEĞİ OLARAK GÖRMEYİN.
İNSANLAR BAŞARILI OLMANIN SIRRINI (!) ÖĞRENMEK İSTERLER. BU SIRRI BEN DE MERAK EDERİ ! YERLİ VE YABANCI İŞ ADAMLA-RININ VE YÖNETİCİLERİN BAŞARI KONUSUNDA SÖYLEDİKLERİNİ, ÖNEMİNE GÖRE, ŞÖYLE SIRALAMAK MÜMKÜNDÜR
BİRKAÇ ANI
1980’LI YILLARDA,KOÇ HOLDİNG ÜST DÖZEY YÖNETİCİLERİ OLARAK, DÜNYAYA AÇILMA HEYECANI İLE,SIK SIK DIŞ SEYAHATLER YAPIYORDUK. KOÇ’TA ÜST DÖZEY YÖNETİCİ OLDUĞUMUZ İÇİN DE, UÇAKLARDA "FIRST CLASS" UÇMAYI KAZANILMIŞ BİR HAK GİBİ GÖRÜYORDUK ! VEHBİ BEY ŞİRKET MASRAFLARINI AYRINTILARİYLE TAKİP EDERDİ. LİSTELERİ İNCELEYİNCE İŞİN VEHAMETİNİ (!) ANLAMIŞ VE BİZLERİ, ÇOCUKLARIYLA BERABER,ÇALIŞMA ODASINA TOPLAMIŞTI. VEHBİ KOÇ İSTEĞİNİ ŞU CÜMLELERLE BELIRTMİŞTİ :
" BİR YIL ÖNCEKİ UÇAK MASRAFLARINI İNCELEDİM. SİZLERİN AVRUPA’YA BİRİNCİ SINIFTA UÇTUĞUNUZU ANLADIM. BU DAVRANIŞINIZI DOĞRU BULMUYORUM. İŞ ARKADAŞLARINIZA,ŞİRKET MÜDÜRLERİNE KÖTÜ ÖRNEK OLUYORSUNUZ. ARTIK ONLAR DA ‘BEN NİYE BİRİNCİ SINIFTA UÇMAYAYIM ?’ DİYE DÜŞÜNECEKLERDİR. BUNUN SONU GELMEZ. HEMEN BİR DIŞ SEYAHAT YÖNETMELİĞİ HAZIRLAYIN. AVRUPAYA BÜTÜN UÇUŞLAR TURİST SINIFTA YAPILSIN. AMERİKA VE JAPONYA’YA,YALNIZ ÜST DÜZEY YÖNETİCİLER BİRİNCİ SINIFTA UÇSUNLAR." VEHBİ BEY,KONUŞMASINI ŞÖYLE TAMAMLAMIŞTI: "BU DÜZENLEMEYİ, SİZLERDEN PARA ESİRGEDİĞİM İÇİN İSTEMİYORUM. BUNU KANITLAMAK İÇİN DE, DIŞ SEYAHATLERİNİZDEN ORTAYA ÇIKACAK BİRİNCİ SINIFLA TURİST SINIFI ARASINDAKİ PARA FARKINI, YIL SONUNDA PRİMİNLERİNİZE EKLENMESİ TALİMATI VERECEGİM !"
MERAKINIZI HEMEN GİDEREYİM ;
TURİST SINIFTA UÇMAYA DÖNDÜĞÜMÜZ HALDE, BİLET PARASI FARKLARI PRİMLERİMİZE İLAVE EDİLMEMİŞTİR !
1987 YILI ŞUBAT AYINDA HİNDİSTANIN YENİDELHİ ŞEHRİNDE VEHBİ KOÇ’A MİLLETLERARASI TİCARET ODASI TARAFINDAN YILIN İŞADAMI ÖDÜLÜ VERİLİYORDU. TÖRENE KOÇ AİLESİYLE BERABER TÜRKİYE ODALAR BİRLİĞİ TEMSİLCİLERİ VE BİRKAÇ KOÇ TOPLULUĞU YÖNETİCİSİ DE KATILIYORDU...
O YILLARDA KOÇ HOLDİNG’İN ANKARA TEMSİLCİLİGİNİ YAPAN TURGUT TOKUŞ VE ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ KOORDİNATÖRÜ TUĞRUL KUTADGOBİLİK DE HEYETE KATILMIŞLARDI... İSTANBUL’A DÖNÜLDÜKTEN SONRA, HOLDİNGTE SEYAHAT MASRAFLA-RININ KAPATILMASI İŞLEMLERİ YAPILIRKEN, TURGUT VE TUĞRUL BEYLERE VEHBİ KOÇ’UN YAZILI BİR NOTU HATIRLATILMIŞTI... VEHBİ BEY HOLDİNG MUHASEBESİNE GÖNDERDİĞİ TALİMATTA, BU İKİ ARKADAŞIN HİNDİSTANDA KALDIKLARI SÜRECE DEVAMLI OLARAK ZİYAFETLERE KATILDIKLARINI VE YEMEK PARASI ÖDEMEDİKLERİNİ BELİRTİYOR, BUNUN İÇİN DE SEYAHAT GİDERİ OLARAK ALDIKLARI YOLLUKTAN 375’ŞER AMERİKAN DOLARINI İADE ETMELERİNİ İSTİYORDU.
GÜVEN OSMA, KOÇ TOPLULUĞUNDA YETİŞMİŞ, PARLAK, YETENEKLİ VE ÇALIŞKAN GENÇ BİR ŞİRKET MÜDÜRÜYDÜ. İŞ BECERİSİNİN YANINDA ÇOK GÜZEL YEMEK YAPMASINI DA BİLİRDİ. BİR GÜN BU HÜNERİNİ GÖSTERMEK İÇİN VEHBİ BEY’İ EVİNE AKŞAM YEMEĞİNE DAVET ETMİŞTİ. GÜVEN OSMA, LEZZETLİ VE GÖSTERİŞLİ YEMEKLER HAZIRLAMIŞ VE EV DAVETİ MÜTHİŞ BİR ZİYAFETE DÖNÜŞMÜŞTÜ. KAT KAT RENKLİ PİLAVLAR, ŞARAP VE MANTAR SOSLU ETLER, MAYONEZLİ BALIKLAR, ZEYTİNYAĞLI DOLMALAR, AŞURELER, TATLILAR VE NELER NELER!...
DAVETTEN İKİ GÜN SONRA VEHBİ BEY’DEN AŞAĞIDAKİ NOTU ALMIŞTIM : "BU GÜVEN OSMA ÇOK YAMAN BİR ADAM ! BİLMEDİĞİ İŞ YOK. BAŞKA ŞEYLERE BU KADAR MERAKI OLAN BİR MÜDÜR ŞİRKET İŞİNİ MUHAKKAK İHMAL EDİYORDUR. KENDİSİNİ YAKINDAN TAKİP EDİNİZ VE YERİNE GEÇECEK BİRİSİNİ ŞİMDİDEN DÜŞÜNÜNÜZ."
KISA BİR SÜRE SONRA, GÜVEN OSMA, MUTFAĞA GİRMEMESİ İÇİN YAPTIĞIMIZ BASKILARA DAYANAMAYARAK TOPLULUKTAN AYRILMIŞ VE BRÜKSEL’E GÖÇ ETMİŞTİ.
YARININ PATRONLARI VE PROFESYONEL YÖNETİCİLERİ ! ESKİLERİN DENEYİMLERİNDEN DERS ALMALI, KISSADAN HİSSE ÇIKARMAYA ÖZEN GÖSTERMELİSİNİZ...
BUNUN İÇİN DE. "ANILARIMLA PATRONUM VEHBİ KOÇ" KİTABINI MUHAKKAK OKUMALISINIZ !
Bu not, 22 Nisan 1996 Pazartesi günü
Bilkent Üniversitesi İşletme Fakültesinde
yapacağım konuşma için
hazırlanmıştır.
Can Kıraç
17 Nisan 1996
Sosyal Medya
